The Prose Tales in the Rennes Dindshenchas

Part III

Author: unknown

Editor: Whitley Stokes

An electronic edition


view the header | view the translation | view the printed original at the Celtic Digital Initiative (pdf format)



p. 31.

(Lec. 498b)

81. ESS RUAID.

Eas Ruaid, canas rohainmniged?
Ni ansa. Aed Ruad mac Baduir[n]d ri Erind robaided and
oc faircsin a delba (Lec. 499a) oc snam an esa, a quo Eas Ruaid
nominatur. Is e a sid, Sith Æda, ar ur an easa.

Aliter: Ruad ingen Maine Milscoith meic Duinn Desa
doroega Aed mac Labrada Leisbric meic Roga [Rodaim]. Is
as tainic a hilaithib Maigi Mæin. I curach creduma Abcain
eigis tainic & a lam cle fri hErind. Dia luid la Gæith mac
Gaisi Glaine do ænach Fer Fidga tuarcaib a seol creda fora
churach ind n-ingen, & doluid a[o]enur isin n-inbear, conas-faca
Æd [don tfhuidiu ir-raba, & ni fhidir Aed] cia bae in ingen, [& ni
fitir in ingen] cia tir inda raba, co cuala dord na samguba
isinn inbiur nach cuala nech [riam], & asbert: ‘Bid he seo
inber bus ainiu i n-Erind,’ & dothuill ’na suan, & dolig tar
bruindi a lunga, cor’ baidead. Conad de asbearar Eas Ruaid.

No comad o Æd Ruad mac Baduirn .i. o rig Erenn nohainmnichthea




p. 32.

dia rofhelleastair ara oclach ina thuaristal, dia
brisistair na reanna aicsidi & nemaicsidi fair, coro greis in t-oclach
na curu i cenn in rig .i. muir & gæth & grian & coitheoir
& firmaimint, cor’ thogair Æd tre theasbach dul ’san
cas da fothrucud. Eas nDuinn meic Dubain meic Bili a hainm
roime sin nocor’baithead Æd tre firt mara & morgaithi. Unde
dicitur
Eas Ruaid.




p. 33.

(Lec. 497b)

82. DRUIM CLIAB.

Druim Cliab, canas rohainmniged?
Ni ansa. IS and doroindi Curnan Cosdub mac Redoirche
meic Dibaid .lll. cliab curaich do arcain Dune Barc for Aindle
mac Loga Lamfhota, co mbæ bliadain co leith icon togail sin,
co ndrochair Ainle ann cona rignaib & co lin a fualais olcheana;
& is annsin adbert Curnan: ‘Is maith cach dail [dia] diagaid
fir.’ rl. Unde Druim Cliab.




p. 34.

83. NEMTHENN.

Neimthend, cid dia ta?
Ni ansa. Dreco ingen Chalcmáil meic Connaith
bandrúi & banlíccerd, is le conairnecht laith neime do ceithrib
macoib fichet Fergusa Leithdeirg, co n-eblatar uile dí sodhoin,
conid don airm a n-eipletar is ainm Nemtenn.

84. DUBTHÍR.

Dubthír, canas ro ainmniged?
Ni ansa. Da mac forfacaib Guaire mac in Daill .i. Guaire
Gann & Daire [Dubchestach], coro marb in Guaire in Daire oc
Daiminis, conid de roleith fid & mothar dar crich nGuaire don




p. 35.

fingail sin dorígne ar Daire nDubcestach, for a brathair. Unde
Dubthír.

85. MAG SLECHT.

Mag Slecht, canas roainmniged?
Ni ansa. Ann roboi ri[g]idal Erenn .i. in Crom Croich, &
da idhal decc do clochaib ime, & eisium dí or, & is é ba déa
do cach lucht rogab Erinn co toracht Patric. IS dó no ídpradis
cétgeine cacha sotha & primgene cacha cloinde. IS cuca rosiacht
Tigern[m]as mac Follaich ri Erenn dia samna co firu & co mna
Erenn imalle dia adhradh, coro slecht uile fiadhu co ræm[d]etar
tul a n-etan & maetha hi srona & faircledha a nglun & corra a
n-uillend, co n-eplatar teora cethrama[i]n fer n-Erenn oc na
slechtonaib sin. Unde Mag Slecht.




p. 36.

86. CRECHMÁEL.

Crech máol, canas ro ainmniged?
Ni ansa .i. Crech mæl drai [leg. drúth] Enda Cennselaig
dorat gradh do Sampait ingin Bentrai. Buachal dano & banlícerd
ísen, conas-fuair in druth oc imain a bó do edrud, coro
gab algais di & rola laim fuirre da foreicniugud. IMsói in ben
fris, & rocu[i]r & rocengoil, & rothend a buaraich ’ma braghait,
conid romarb in drai [leg. drúth]. Unde Crechmáel.




p. 37.

87. LIA NOTHAIN.

Lia Nothain, canas roainmniged?
Ni ansa. Nothain ingen Conmoir do Connachtaib robói as
cach dubt[h]air diaroile .lll. bliadan, & ni tuc a haghaidh for
machoire, & praind céit domeiledh [cach lae]. Luidh dano a
athair a crich Beirre do iar[r]aidh a ingine, co mbói bliadain
lain fora fochmarc, conid ann fusfuair isin fidbaid, & ba lor do
grain a delb, & ba hedh roraidh fris: ‘Indat bí for ndóine .i.
mo muime & mo máthair & mo brathair & cach a[r’] farcbus
oc Druim Cain?’

‘Marb uile acht mise,’ ar Conmáor.

‘Bamsa marbsa di sodhain,’ ol sise, ‘& tiaghsa latsu
immarach ar in magh coro saidhe mo lía & coro claide mo
fert.’

Unde Lia Nothain.




p. 38.

88. CARN FURBAIDI.

Carnn Furbaidhe & Ethne, canas roainmnigthe?
Ni ansa. Eithne ingen Eachach Feidhlig, ben Conchobair
meic Nesa, ba sí máthair Furbaidhe. Asbert dano a drúi fri
Clothraind [ingin Echach Feidlig] macc a sethar da marbad.
Mus-tic Eithne anoir dia hasait co Cruachain. Doluidh dano
Lughaid Sriab nderg ara cind — mac sen Clothroinde — &
baidhidh in mnói .i. Eithne, isin aboind forsa fail a ainm, &
dobert a mac treithi, iarna bádhadh .i. Furbaidhe Ferbend .i.
da beind batar ina uisinib .x. uii. bliadna a óes ar Tain bo
Cúalnge. Luid dano Furbaidhe do digoil a máthar co drochair
leis Clothru. Luidh dano Lugaid ind iarmoracht Furbaidhe,
conid romarb hi mullach Sleibe Uillenn, coro ládh a carnn and
.i. cloch cach fir bái la Lugaid. Unde Carnn Furbaidhe & Eithne
nomina[n]tur. Sliab Uillend immorro o Uilend Fæbarderg
mac Find húi Baiscne, conapad and, nominatur.




p. 39.

89. ARD FOTHAID.

Ard Fothaidh, canas roainmniged?
Ni ansa. Fothad Airgthech mac Luigdech meic Meic nía conatail
and co cend teora coigtighes fri foghar ceirce Bairche,
dia mbai for echtra. Unde Ard Fothaid nominatur.




p. 40.

90. MAG N-ITHA.

Mag nItha, canas roainmniged?
Ni ansa. Ith mac Breogain [is e cétna] fuair Eirind artús [do
macaib Miled,] co ro marbsat Tuatha Dé Danann ar formdiughudh
n-Erenn impu, dia rocht cuca co Oilech Neit dia n-eipert:
‘Is coir d[a]ib core etraib [do dénum.] Is maith in inse
a tathi. Is imda a mil & a iasc [& a mes & a cruithnecht. Is
mesraigthi a fuacht & a tes.]’ Coro [co]cratar in toisich iarsin,
co rot-marbsat ar in maigh ucut. Unde Mag n-Itha.




p. 41.

91. AILECH.

Ailech, canas roainmniged?
Ni ansa. Ailech o ail-ech asberar .i. ail eich andsin, ar it
eich tucsat a ailbech la Fri[g]rend mac Rubæ Rúaid mac Didoil
do Fomuirib Fer Falga, & Baine ainm a ingene, & Tairbert
a gilla, amp; Bernas a mac. Unde Ailech Frigrenn & Cnoc
mBaine & Snám Maighi Tairbirt & Bernas Tire hÆda.

Ailiter: Ailech ond ailigh tuarccaib Corrchend o Cruaich fri
lighi Æda meic in Dagda iarna marbadh, co nar’léic in Daghda
a marbadh isin gnimsin, acht in marb ara muin dogs co
fagbad ailech a chum[fh]at do chor fora lighi. Rosir dano Corrcend
Erinn fon marb sin co fuair lícc a chomfat oc Loch Feboil,
conas-tuargaib fair, conid ann asbert oca breith: ‘Ach,
ach do ail, is di dobeb!’ ‘Is coir didiu,’ ol in Dagda,
‘cid ail-ach ainm in denna so,’ & dobath Corrcend — unde
Oilech — & dobreath in Dagda Ailech do Neit mac Indui, do
brathair a athar iarsin, & dia mnoi do Nemoin. Unde Ailech
[Néit] nominatur.

Ind aimsir immorro Abraim meic Thara rocumdacht.

(R 116d) Ailiter: Frigriu mac Rubai Ruaidh doluidh a
hinis Bretan. Cerd sidhe do Fubthaire do ríg Alban, co tuc
leis Ailig a ingin for aithiud dochum Erenn. Doluid dano Fubtaire
a lurg a ingene co hOilech, co nderna Frigriu tech di
do dergiubur, & doheccra[d] in tech sin do ór & do argad & do
umæ & do gemoib, co mbá comsolus al-ló & a n-oidchi in tech
sin, & ruccad and in ingen dia taisced, & adberar ba dalta hí
don cerd & ni ba ben, & co mba sí sin ben Eachach Doimplen
[&] máthair na Colla, & Fiacha Srabtine ba rí intan sin. Unde
Ailech Frigrenn nominatur.




p. 43.

92. CARRAIC LETHDEIRG.

[C]arrac Leithdeirg, canas rohainmnigedh?
Ni ansa .i. Leithderg ingen Conchobair meic Nesa, bean
Tromdai meic Calatruim, dorat gradh ind aislinge do Fothad
Cananne, co tainic se ocus triar fear ime fodesin dia saighidh
.i. Feithlenn mac Fidrui & Lurga mac Luaith & Eirisnech mac
Inmaise[i]ch, & Fothad in cethramad, acht ba hiar nguin Ailella
maic Eogain. Briccem mac Tuinde tuc eathar doib. Romarbad
dano Tromda, & tuccad a ben úadh don carraic. Unde
Carrac Lethdeirg.




p. 44.

93. MAG COBA.

Mag Coba, canas roainmniged?
Ni ansa. Coba cu[th]chaire Eirimon meic Miled Espaine. Is e
cétna ro indlestar airrcis & cuithigh artús a n-Eirinn, & indles
fodesin a chois i suidiu duus in bad doith, coro sedlad buinde
a sliasta & a da dóit inde, & co deiligh a dela iarna thæmad, co
n
-apadh de. Unde Mag Coba.

94. ARD MACHA.

Ard Machæ, canas roainmniged?
Ni ansa. Macha ben Nemedh meic Agnomoin atbath and &




p. 45.

rohadnacht, & ba hé indara magh .x. roslecht la Nemedh, &
dobretha dia mnoi co mbeith a ainm uasa. Unde Mag Macha.

Ailiter: Macha ingen Ædha Ruaidh maic Baduirn, is le rothornedh
Emoin. Is ann ro hadnacht dia rus-marb Rechtaidh
Rigderg, & is dia guba rognith Oenach Macha. Unde Mag Macha.

Ailiter: Machæ dano ben Chru[i]nd meic Agnoman doriacht
and do comrith fri heacha Concobair, ar atbert an fer ba luaithiu
a bean. Amlaid dano bói in ben, is hi inbadhach, cor’
chuin[n]igh cairde coro thoed a brú, & ni tucad di, & dognith in
comrith iarum, & ba luaithem si, & o ro siacht [cenn] in céiti
beridh mac & ingen — Fir & Fial a n-anmand — & atbert co
mbedis Ulaid fo ceis óited in cach uair dus-ficfad eicin. Conid
de bái in cess for Ulltaib fri re nomaide o flaith Concobair co
flaith Mail meic Rochraide, & atberat ba hí sin Grian Banchure
ingen Midir B Léith, & atbeb iar suidhiu, & focresa a fert i n-Ard
Machæ, & focer a guba & roclan[n]udh a liæ. Unde Ard
Macha.




p. 46.

95. LECHT ÓENFIR ÁIFE.

Lecht Oinfir Aife, canas roainmniged?
Ni ansa. Oenfer Aife mac do Choinculainn dorocht tar muir
co Traigh mBaile no co hAth mBec i Conaillib Murthemne,
como farnaic do fria athair, co ron-íarfacht a athair cia bui
and, & ni dernai a sloindedh dó. Nói mbliadna ba slán dó.
Imuforbair doib co ndrochair in mac. Conid and isbert in mac:
‘Andsu labroind [aní] bíis no [a]ni thoas.’ Conid and asbert
Cú culainn:

‘Oenfer Aife ciarba du
do diclith ’na athardu,
bidam bithchuimnech rem re
dom gleo fri hOenfer Aife.’




p. 47.

Ros-fuc leis Cu culainn iarsin coro[n]adnacht oc [Oenach]
Airrbe Rofhir, & coro cachoin a guba. Unde Lecht Oenfir Aife.




p. 48.

96. CARN MÁIL.

Carnd Mail i Maig Ulad, Carn Luigdech, cid dia tat?
Ni ansa. Lugaid Mal ro cuired a hErinn lucht secht long co
hAlpain, co toracht afrithise adochum nEirenn co morloinges
Alban, co tucsatar cath do Ulltaib & co roemid riam. Cloch
dano cach fir doriacht la Lugaid is de doronad in carn, & is fair
bai Lugaid ac cur in catha. Unde Carn Luigdech.

97. RÁITH MÓR MAIGE LINE.

Rath Mor Maige Line, canas roainmniged?
Ni ansa. Rath Rogein a ainm artús co flaith Bresail Bric
meic Briuin ri Ulad, co ndechaid sidhe for echtra fo Loch Loegh,
co mboi .l. bliadan and. Mor dano ingen Rithir meic Derlaim
[a ben] frisin resin isin raith, co n-epeirt si: ‘Is cian lend




p. 49.

echtra Bresail,’ & asbeir aroile ben: ‘Bid cian duitsiu, ar ni
tharga co bráth dia echtra coa eol co tiset a mairb co cách’.

Ba marb dano Mor fochétóir, & rólil a hainm don raith, unde
Ráith Mor Maige Line, & doriacht Bresal Brec fescur dadaig
la de, amail asberar i n-Echtra Bresail, &rl.

98. BENN BOIRCHI.

Bend Boirche canas roainmniged?
Ni ansa. Boirche boaire meic [Rossa] Rigbuidhe ba sed a
suidhe mbuachalla insin, & is cuma argaire[d] cach mboin ota
Dun Sobairce cotice Boaind, co ticdís co Beind mBairce, & [ní]
gelled bó imfurail sech aroile. Unde Bend Bairche dicitur.




p. 50.

Aliter Bennan mac Boirchinn ( Birchinn) romarb Ibeal
mac Manannan i ndul co[a] mhnái .i. Lecon ingen Lotair a
hainm-siden, conid é sin fáth dia roleic Manannán a tri lomann
cumad dia cride .i. Loch Ruide & Loch Cuan & Loch Dachæch,
& romarb Bennan iarsin for in mbeinn ucut. Unde Benna
Bairchi dicitur.

99. TAILTIU.

Tailltiu, canas roainmniged?
Ni ansa. Tailltiu ingen Magmóir ben Echach Gairb meic
Duach Teimin, is leis doronad Dun na nGíall i Temraig, & ba
hiside buimi Loga meic [in] Scail Bailb. Is í conataig coa fer
caillid Cuan do slaide di comad óenach imo lecht, & atbath-si
i kalaind Auguist iarsin, & roacht a guba & a nasad la Lugaid.
Unde Lugnasa[d] dicimus. Coic cét bliadan immorro &
mili ria ngein Crist andsin, & nognithi ind ænach la cach ríg
nogeibed Eiri co tainic Patraic, & coic cét ænach i Tailltin o Patraic
co duboenach Dondchada maic Mailsechlainn.




p. 51.

Teora geisi do Tailtin: techt tairrsi cin tairlim, a deiscin tar
clegualainn [oc toidecht uaithi] & aurchur nad gremna indi
[iar fuined ngréine]. Unde Ænach Taillten dicitur.

100. SLÍAB FUAIT.

Sliab Fuait, canas roainmniged?
Ni ansa. Fuat mac Bile meic Brighe meic Bre[o]guind dotarall




p. 52.

inse for muir oc tuidecht dochum Erenn .i. inis Magdena
Moagdeda, id est mor-óc diada. Cach oen nofuirmed a bond
fuirre ni aprad gæ cein nobid indti. Tuc dano Fuat fot leis
eisi, conid fair condessed oc breithemnas & oc etarcert. Intan
dano nodordad goe imsóadh a fonn ind arda & a fer fri grian,
& o’tberedh immorro fir imsóadh a fer i n-arda, & ata dano in
fot sin beus issin tsléib, & is fair dellig in grainne torchair a
gerran Patraic, conid adradh sruith[e] o sin ille ar coimet na
firinde and.

Aliter conadh o Fuat [mac Bile] meic Breogain codiles roraitea.
Unde Sliab Fuait [nominatur].




p. 53.

101. SLIAB CALLANN.

Sliab Kallann, canas roainmniged?
Ni ansa. Callann conbuachail Buidhe meic Buain meic Forgamna
como forbart in Dond Cuailnge riana re choir dáir in
tsescraid imbi, co ro gaib do & in cú oc cosnam in tshescraid,
co drochair in cu di sodhoin. comadh oc tabairt na tana
coro cosain in cú, conid and dobreatha guin galand fair o chach
o Dun[d] Chuailngi isin tsléib. Unde Sliab Kallann dicitur.

IS hé immorro tairthugud fir in con sin. Cuilen he do Dáol
choin Celtchair. Is and dono fofrith sein, i clocund Conganchnis,
ar tri coin batar ina chind .i. in cú robói oc Culand cerd & in
robói ac Celtchair & in cú robái ac Mac da Thó. Brec immorro,
& dub & odhor a ndatha, ut dicitur.




p. 54.

102. SRUTHAR MATHA.

Sruthar Matha, canas roainmniged?
Ni ansa. Matha mac Roirend meic Rogain Rechtaidh[i] rigmuccaid
Cathair Mair ri Erend. Ba herbagaid dano Matha fri
mucaid Cuind Cétchataig .i. fri hOdba. Boi dano daire toirthech
ind iarthar Maige Macha, & ni bæi mes a samla ar meit & ar
bola[d]maire. Intan ticced gæth tairis atcluinti a boludh fo
hÉrinn cepedh leth nobered gaoth hé, co mbad commaidm
cride do mucaib Erenn ’co torachtain. Taraill dano a bolad
mucca Cathair co ndaised impu. Lotar dia saighid co Comar
tri n-uisque. Luidh dano Matha ’nandiaidh codian, co torchair,
co roeimidh tulcnaim a chind, co ndechaid do dibad a gaile isin
sruth, co ro baided and, co n-epairt cach iman sruth: ‘Sruth
dar Matha!’ Unde Sruthar Matha.




p. 55.

103. ODBA.

Odba, canas roainmniged?
Ni ansa. Odba Uancend mac Bla Ballethain, meic Thadlomna
Line, righmucaidh Chuind cet chathaig, fer selgca oss &
elta arcena, fer dano nad bói hi taigh acht a fe(R 120d)dhaib
& hi fanglennaib fri seilg & mucaidecht, & ba sed a
suide mbuachalla in cnoc ucut, & is and dogæ intan conapad a
adnacal and. Unde Odba nominatur.
is í Odba bean hEremoin roadnacht and, & ba sí sin
máthair Luighne & Laighne & Muimne, & is andsin roclas a
fert la hEremon. Unde Odba dicitur.




p. 56.

104. INBER CICHMAINI.

Inber Cichmaine, canas roainmniged?
Ni ansa. Cich-Maine Andoe mac Ailella & Medba, in sechtmad
mac do Oilill & Meidb, is é forruidbich Fergna mac
Findcæime oc cósnam churaich forsin tracht.

Cich-moine mac Oilella Find fuaratar na hiascaire and
oc telach al-lin & a cocholl, coro marbsat isin inber, et unde
Inber Cich-muine nominatur.

105. MÓIN TÍRE NÁIR.

Moin Tire Nair, canas roainmniged?
Ni ansa. Nar mac Findcadha meic Conoill [Cernaig] robith
and la hEitsine mbanfeinded iar marbad a da hén for Snam da
En for Sinaind. Unde Snam da En dicitur [& Móin Tíre Náir].




p. 57.

106. FICH MBUANA.

Fich mBuana, canas roainmniged?
Ni ansa. Buan ingen Samaira dorad gradh do Coinqulainn
dia lotar na curaidh do chosnam in churadhmire .i. Laoghaire
Buadhach & Conoll Cernach & qulainn. Lodar a mbreith co
hEmoin, & ised rofoidit co hOilill & co Meidb, condas-fæid
Oilill co Sam[a]er co hEs Ruaid, & rogle sen in curadhmir do
Coinculainn.

Luid dano Conold & a ara .i. Raithen, for Snam Raithin,
coro baided and Raithen, unde Snam Raithin. Luid dano
Buan indíaid Conculainn for fuillicht a carpait conice in n-all
ucat, coro ling leim n-uathmar ’mon n-all inadíaid, co n-apad
de. Unde Fich mBuana.




p. 58.

107. LOCH GABAR.

Loch Gabar, canas roainmniged?
Ni ansa. Da gabar Echach Cind Mairc rí Muman dobretha
uadh a ngiallacht do rig Temrach do Enna Aighnech mac
Oengusa Tuirbich Temrach fri dliged a tuath, uair na tancatar
feis Temrach. Robaidit a eich isin loch.

dano, robái glaschullach la Glascoin ina sleib, & ba sed a
ainm, Searrach, dia ta Glenn Serraich. Doluid fora seichim co
mbói eter scuru Enna Aignig do saigid echmarta, co luid ind
eich riam isin loch, coros-baidte and .i. Gáoth & Grian a n-anmand.
Unde Loch Gabar dicitur.




p. 59.

108. LUSMAG.

Lusmagh, canas roainmniged?
Ni ansa. Is ass tuc Diancecht cach lus n-íce conammalt ar
Tiprait Slainge ind Achad Abla fri Magh Tuiredh aniartuaid
intan fechta in cath mor eter Tuatha Dea [Danann] & Fomoire.
Cach oen do Tuathaib De Danann nolaigtis fon lind
lusraidh sin atraighedh slemoin slancrechtach. Unde Lusmag
nominatur.




p. 60.

109. BENN CODAIL.

Bend Codhoil, canas roainmniged? Ni ansa.
Codhal Corrcichech is é rob aite hErend dia ta Inis Erend,
& is and airberedh bith a dalta, forsin mbeind ucat, & nach
tairbert doberedh fuirri conocbad in talmoin foib, & meine
epred Oiriu fria haiti: ‘atomannar suas co tiaghat na goith
gaithi trianar cluasa,’ & mine apradh sí sin noasfad co[m]bad
leir Eriu de, & al-laithi domelad comorba Erenn tuara Codail
forbeir a gail & a slaine. Unde Benn Codail.




p. 61.

110. TLACHTGA.

Tlachtga, canas ro ainmniged?
Ni ansa. Tlachtga ingen Mogha Ruith meic Fergusa fordaroeblengatar
tri meic Simoin druadh dia luid lia hathair do
foglaim druidechta in betha, arbith is í dorígne do Triun in
Roth Ramach & in Lía hi Forcarthu & in Coirt[h]i a Cnamcoill.
(R 121d)Terlai iarum anair & a ndede sin lee, co toracht
tulaich Tlachtgai, conid ann ros-lamnad & ruc tri macu .i. Doirb
a quo Mag nDoirb, & Cuma a quo Mag Cuma, & Muach a quo
Mag Muaich, & co ndechsat na tri anmand sin i ndermat a
hEre nis toraigh digal echtrand. Unde Tlachtga dicitur.




p. 62.

111. MAG MBREG.

Magh mBregh, canas roainmniged?
Ni ansa. Brega mac Bregoin sindser clainni Breogain, & is
leis roslecht in mag, et a quo nominatur.

Ailiter: Dil ingen Miled ( Lugmanrach) dodechaid a tir Fer
Falga la Tulchainde drai Conaire. I n-oenuair rogeinir-si o[a]
máthair & ruc in bo loegh. Rocar in ingen in laogh iarum
sech na hindile archena, ar rogenir i n-oenuair fria, & foremid
Tulcinde a tabairt-se co tuccad a lægh le.

Bói cairdes do suide frisin Morrighain, & rogaid di tabairt
na himana co Mag mBolgaidhe, ar rop edh ainm in maighi o
thus, & rochar Brega dano dam Dile in magh sin, & folil a
ainm de. Unde Mag Breg.




p. 63.

112. MAG LENA.

Mag Lena, canas roainmniged?
Ni ansa. Lena mac Roida .i. mac Mis Réta, is hé roalt
muicc Meic Dathó fosfuair i nDaire Bainb i n-orther Bladhma.
Fororbairt leis [co cenn .uii. mbliadan] co mbatar .uii. n-airtim
di forbaidh saille for a sruib. Dia tultatar Ulaid & Fir
n-Olnecmacht do feis Meic Datho dodechas o Maine Athrai
cuice do cuingidh na muice do chobair a einich, & dofargaidh
.l. torc toga[idi] día eisi, & ni rogab uada. Dochuaidh dano
Lena re muicc for Dubclais n-aidhchi gair riana thidnacul uad.
In bail i mboi conatail and, co n-uargaib in muc muc-clais
tairis cen airiugud dó, co rod-muchai, co n-aclaid-sium dano
oc suide, co rocht grainne a cloidim in muic, co mbo marb, &
dodechaid Follscaide mucaid Maic Dathó co ruc in muic frisin
feis, & co rola firt Lena ann. Unde Mag Lena.




p. 64.

113. ODRAS.

Odras, canas roainmniged?
Ni ansa. Odras ingen Odarnatan maic Laime maic Luaidre,
is i ba banbrugaid do Buchat Buasach [bóaire] Cormaic húi
Cuind, co luid do eis a fir le buaib, conos-toracht in Morrigan
co tarb Liathmuine [le], co ndart boin dia buaib ina timcull,
& based ainm in tairb, Slemuin. Oca imain aniar o Temraig
dotaraill le Fraech nOirend coro gelt n-and, conid Fraech
Slemna a ainm di sodoin. Fosruataig in Morrighan co mboi i
n-uaim Cruachan. Iarsin doluid Odras & a gille lee .i. Cadha,
co ndrochair i Cuil Cadha. Doluid Odras beos hi lurg a bó




p. 65.

dosaighid sidha Cruachan. Dofuit codlad fuirre i nDaire Falgud
condos-fuisce in Morrigan and, & dicain [brichtu] fuirre,
co ndeirgne linn [usci] di Odra[i]s, co luid isind aub fil fri
Sliab Bodbgnai aniar. Unde Odras.

114. CLEITECH.

Cleitech, canas roainmniged?
Ni ansa. Cleitech drai ro aittreb and, & is and roadnacht.
Unde Cleitech.




p. 66.

is ann robói cleithi tech Erenn & is eisidhe roloiscedh for
Muircertach mac Earca. ba cleithi ach don Erind bas meic
Erca ann. bas Cormaic húi Chuind dia roglen cnaim iaich
ina braghait.

Aliter. No comad and dogneth Cleitech mac Degad a tech.
Unde Cletech.

115. CERNA.

Cerna, canas roainmniged?




p. 67.

Ni ansa. Cerniam ainm tuisig in[t]sída fil and. Unde Cerna
nominatur.

Aliter: Cerna .i. cær nía, daig is and atá primrelicc airthir
Midhe & Breg, & dano is and roadnocht Cerna Cas mac Cairpri
maic Etaini & a athair. Ar imed didiu niad & túisech and
unde dicitur Cærniad &rl. cær imad.

116. CLOENLOCH.

Cloenloch, canas roainmniged?
Ni ansa .i. Claon mac Ingoir meic rig Bretan Ala Cluaidhe,
is e cétna cennaighe dodechaid a hAlpain i nEirind co nduisib
flatha fer nGaeidhel, conid and docer, ocon loch ucat. Unde
Cloenloch nominatur.




p. 68.

117. HIRARUS.

Hirarus, canas roainmniged?
Ni ansa .i. Eóin Baile batar oc tathaigid Cairpri Lifechair
do Raith Cairpri. ‘Tortha, tortha’, a do dib; ‘Tíagu,
tíagu,’ in deda aile. Secht coecait oidhchi badar oc fochetal
do, & ciped teach (R 123d) ind Ere a mbeith Cairpre taircitis
chuccai. Cetheora poca insin in Meic Oicc. Ros-delb ir-richt
cethri [n-én] co mbidis oc togerad cæm nErenn.

Asrubart Cairpre insin fria druid .i. Bicne a ainm: ‘Cisi
aird arangairet duit?’ ar in drúi. ‘Etrom & turcbail ngne,’
ol Cairpre. Conid iarsin tarclamad crand do cach fid i n-Erinn
don drui[d], & foreimidh díchetal foraib co tucad crand do a
Fid Frosmuine, co ndergenai dicetal fair. Tuargabad in t-herus
soin os fedhoibh Erenn, coro fastai na heonu ucat [cen togairad
Cairpri o fhein ille.]

‘As uasal & hér in t-herus, a Bicne, & bid se a hainm, Herherus,’
& forfacbad dia comforba cach ndoraid forfeimdibitis
fir Erenn do gleodh dosum acht co tarmalad ní dia thorud, do
ith do blicht mes iasc. Unde Hirarus nominatur.




p. 69.

118. MAG FINDABRACH.

Mag Findabrach, can as roainmniged?
Ni ansa. Lugaid Láigde doriacht aniar on Etharlaighe do
tabairt catha Crinda la Cormac [hua Cuinn] fri hUlltu, conid




p. 70.

he Lugaid iarsin romarb na tri Fergusa .i. Fergus Duibdetach
& Fergus Foltlebar & Fergus Bód dar Brega forsin oenlic oc
Raith Cró, dia n-epert Cormac:

For an oen-lic oc Raith Cro
fortbe na tri Ferguso,
co n-ebert Cormac ‘is gle
ni ceil a doe for Láige.

Ocus rorighsat Ulaid Eochaig Gunnfat iardain, & adberar
Lugaid dia marbad, & is eisein cath inro chaid[set] fir Hérenn
a n-armu co nach denad nech acht a inathar do tarraing co[n]a
lamaib a broind aroile. Conid de ata Ath in Inathair fri Crinda
anoirtuaidh, & dofuit Lugaid Láigde in la sin.

Dotoet dano Findabair ingen Luig[d]ech aniar os cethaib
forngaire do comfis a athar, conid condrainicc fri tasc a hathar
isin mag ucut, co r[o]eimid a cride cnomaidm inde & ina dalta
día cumaidhsi .i. Brech mac Broichdi. Unde [Mag Finnabrach
& Brechmag].




p. 71.

119. LIA LINDGATAIN.

Lia Lindgatain, canas roainmniged?
Ni ansa. Lindgadan mac Læghaire Buadaich maic Connaid
Buidhe maic Iliach tall boin mæl Deichteri máthar Conculainn
a Dun Delga a Muigh Murthemne, conid romarb culainn
oc in lia ucat. Unde Lia Lindgadan.

Ail[i]ter: Lindgadan Labar, callaire Herenn a flaith Find meic
Findtain, & ni lamthai labra leis ar muir ar tir cen fiarfaighe
dosom, ar is hé ba rondaire & ba sluaghrechtaire fer
nErenn. Co cuala-som fecht and fria di chulaid asin carraic
in mac alla ’coa fregra. Amsoi fon all & nodo-sine fris dia digail
fair in gotha rochuala, conatarraid barr na tuinde, coronesart
’moan cairric, conid romarb and. Unde Lia Lindgadan
nominatur.




p. 72.

120. GÁIRECH.

Gairech, canas roainmniged?
Ni ansa. Don gair rolasat macraid Emna im Coinculainn ina
lighe chro, co rot-freagratar & carpait & graigi & (R 124a)
armu & ailchi na ngrellach san chan imon n-ath, co mbatar
amal tinde foibdidi for fiuchud. Unde Gairech dicitur.




p. 73.

121. LUIBNECH.

Luibnech, canas roainmniged?
Ni ansa. Luban dergoir roboi isin chétaig Crimthainn [.i.
lennbrat sainemail Crimthainn] Niad Naire dosn-ucsat Ulaid
aniar o Temraig Luachra ar in mbaethréim rucsat o Dun da
Bend co Cend Febrat Sleibe Cáin, & dia ro ortsat in cathraig &
dia ro marbsat in ríí & tuc[sat] leo a cetaig, conid and cotabruiset
& ro scarsat a tri coecta luban co n-uboll oir ar cach lubain.
Is frisin dú sin adberar Luibnech dicitur.




p. 74.

122. LECC THOLLCHINN.

Lecc Thollcind, cid dia ta?
Ni ansa. Tollchend druth Enna Cendselaig Echach meic
Enda Ceindselaig dorochair i cath fri Saxanu for Muir hIcht
dia ngaet Niall Nóigiallach do laim Echach, coro tescad a
cend and don druth cosin cathbarr moaille fris, & rogloidastar
a cathbarr ’moa cend, & forfeimdes a brud a etarscarad fria
cend, coro ladh im-muir, coro idnaic cach tond diaroile, co
roacht forsin licc-ut, & nói [tuill] and, a da n-o & a da su[i]l &
a do oil & a da sroin & a bel, et unde Tollcend dicebantur, & Lec
Tollchind in lecc for[s]a tocomlai.




p. 75.

123. INDBER MBICNI.

Indber mBicne, canas ro ainmniged?
Ni ansa. Bicne gilla Conoill Cernaigh adbath and oc timain
na mbo dobretha a hAlpain iarsin mbóár mor bói a n-aimsir
Bresail Bodibaidh meic Rudraighi Bresail Bric, conid and
atbath Bicne mac Loegaire cona n-imain hi tír, & is and conrallsat
in búar a n-adarca dib, conid de atberar Bendchor
Ulad & Indber mBicne nominatur.




p. 76.

124. LOCH SÉTA.

Loch Séta, canas roainmniged?
Ni ansa. Set as dech ro bói i n-Erinn intansin .i. mind Lægaire
Luirc meic Ugaini rolasat ingena Fainle meic Duib
(R 124c) da Roth ind. Monchæ & Dian & Dalb, Echen &
Biblu a n-anmann, & romarbta iarsin Fainle & a coic ingena and,
& tucsat isin loch lasin set. Unde [Loch Séta.]

125. TRÁIG TUIRBI.

[T]raig Tuirbe, canas roainmniged?
Ni ansa .i. Tuirbe Tragmar, athair Gobain soir, is e rodonselb.
is on forba sin foceirdedh aurchur dia bíail a Taulaigh




p. 77.

in Bela fri hagaid in tuile co n-aurgairedh in fairrge, & ni tuidhcedh
tairis. Ocus ni fes can a genelach sainriud, acht minip
oen dona hespadachaib atrullatar o Temraig riasin Sab n-Ildanach
fil i nDiamraib Bregh. Unde Traig Tuirbi.




p. 78.

126. BRI LÉITH.

[B]ri Leith, canas roainmniged?
Ni ansa. Liath mac Celtchair Chualand is e mac flatha is
coime bói hi sidcuirib Herenn, co ro carastar-sein Bríí mBruachbricc
ingen Midir Morglonnaigh meic Indui maic Cechtaigh.
Dochoidh dano Brí a hingenraidh co Ferta na nIngen a tæb
Themrach. Luid Liath lín a maccæm co mbói hi Tulaigh na
hIarmaithrighi. Feimdiset comracc ni bad nesom fri taibleoraib
síde Midir (R 124d) ar ba lir bech-teilleoin hi ló áinnle
imfreagra a ndiubraic[th]e, co ro brised leo Cochlan gilla Leith,
co n-apad.

IMsói in ingen do Brí Leith coro bris a cride inti, & atbert
Liath: ‘Cenco roosa in inginsi is mo ainmse bias fuirre’
.i. Brí Leith .i. bri asa liath, conid de atberar Bri Leith &
Dind Cochlain.




p. 79.

127. TETHBA.

[T]ethba, canas ro ainmniged?
Ni ansa. Tefa ingen Eachach Oiremon co ros-car Noisiu mac
Nechtoin Findgualai o Loch Léin, & ba hí a muime de, Eitech
ingen Lendglais meic Luind de Glomraighiu Trachta Tuirbe.
Is í dochóidh maróen lia dalta. O dorocht [Tethba] co hArd
Nóisen — & ba hArd n-Umai co sin — asbert-si: ‘Bid tesbaidh
do cumtach in tirese mo dulasa as.’ ‘Ni ba fir ón,’
ar Noisiu. ‘Ni theseba do slondu[d]su don tirse: issed ón
arata.’ ‘Is teidmnech ind ail breithre facbaisiu for in tirse,
ar sisi
: ‘bat-lile comhui de ar ar tarrggraig.’ Ba fir didiu,
ar itbath a muime oc dul buddes, conid de ata Cenn-etich &
Tethba.




p. 80.

128. LOCH ANDIND & LOCH n-UAIR.

[L]och Aindind & Loch n-Uair, canas roainmnigthe?
Ni ansa. Aindind Oach & hUar Etharchar da mac Gumoir do
rigaib Fear mBolg. & is do leith genelaig fer nGc doib .i.
Grecus mac Point & Danaus mac Point, & is eisen sen Fher
mBolg, & rogab nert indara fine for aroile, co tallsat forru a
n-uisque somblasta, daig is comus cachta berar [for] uisque hi
tirib Gc, & adachta fo dæire .i. uir do tarraing for lecaib loma
co mbeidis secht cubait ina doimne. Roteichset dano riasin cumachta
moir dochum nErenn, & ni gabsat acht ic lochoib lindglanaib.
Rogab dano Aindind & Uar ac dib lochaib cutrumaib
.i. cutruma fodeas & fotuaidh, uaidh[ib], & co n-epletar diblínaib
cach coa loch, et a quibus nomina[n]tur.




p. 81.

129. DRUIM SUAMAICH.

[D]ruim Suamaich, canas roainmniged?
Ni ansa. Suamach mac Samgubai, sencha[id] & aiti Cormaic
Conloinges meic Conchobair, & Caindlech ingen Geim Gelta
meic Rodba meic Tuaich Tuile, di claind Conoill Con[g]ancnis,
ba sí sin a muime. Co du[d]caid Cormac aniar o Cruachain Áei,
do gabail rigi n-Ulad, & ro an a oiti dia éis ardaig rofitir dofædsad
a dalta & na bad ri Ulad. Doluid Suamach i ndiaidh a
daltæ dia ergaire arna tesed in targraidh. Intan tanic co Tulaig
nDér .i. dera in Dagdai oc cainiud a meic, is and atconnairc
daighidh na hoirgne i [m]Bruidin da Choca. Atbail Suamach
cen fuirech, & atbail Caindlech i n-Ard Caindlech. Unde Druim
Suamaich & Ard Caindlech dicuntur.




p. 83.

130. DÚN MAC NECHTAIN SCÉNE.

(Lec. 522a)

Dun mac Neachtain Sceine, canas ra hainmnigead?
Ni ansa. Neacht Indbir Sceine do Corca Laidhi, bean Fir
Uillne meic Luigdech Mail, máthair a thrí mac .i. Diachail &
Foill & Fannall
a n-anmand. Is iat geogna Cuchulainn dia
ragaib armu, amail adfedar ar Macgnimarthaib [gním] Conculainn.
Unde Dun mac Nechtain Scene dicitur.

continue to part IV



© 2008 Thesaurus Linguae Hibernicae

Close this window