Merugud Cléirech Choluim Chille

Author: unknown

Editor: Tomás Ó Máille

An electronic edition


view the header



p. 312.

Merugud Cleirech Choluim Chille

1. O thairnig trah deired rigi & flaithemnais Domhnaill
mhic Aedha mic Ainmirech rig Erenn do timain a righi & a
flaithemnus da dhis mac .i. an righi do Dhonnchad & an tanaisteacht
d’Fhiacha & ba he fad an feruind do .i. Fir Rois & Mudarn
Maigen & ni raibhi [rí] diles ar na f[er]annaib sin acu uair
donidis a righ duthaid fein do marbad & ba he med an feraind
.i. o Ailech co Temraig & or doriacht tra Fiacha gusan ferann
soin rothinoil aitrebaig na ferann sin cuigi & dogab braigdi dib
& adubairt friu asa haithli: ‘dentar dúinti & dingnadha & tolgbruidne
romor & grianain caema cumhdaighi libh damsa’, ar se
‘dogenum-ne sin’ ar siad, ‘& ni dhernamar dar tigernaib fein
riam he’, & doníad-san na saethair sin ger ba doiligh & gurab
seiledha fola do chuiridis amach le dermaili na hoibri.

2. Fecht ann doronadh oirechtas mor ag feraib Rois
& Mudorn Maigen .i. dobadur da righdanna oga aistreacha da
nduthaidh fein san oirechtus .i. Diarmaid & Ailill & adubradar
sin: ‘is mairg daeib righi ’gun té atá oruib na againni &
doronsad comuirli .i. Fiacha do marbad & tanic Fiacha san
oirechtus fai sin & mur do badur ann do chunncadur oglaegh
aluind allaigh secha & do lenadur muinnter Fhiacha idir choin




p. 313.

& duine he & rofagbad Fiacha ina aenar isin oirechtus & robuailed
leosan ar a lathar sin & do marbad leo he.

3. Iarsin tra dochuadur fein ar cumraighi Ronáin fhinn
mic Beraid [& Maine] mic Neill uair ba hiad ard-naim Erenn
intan sin iad. Is annsin adchualaidh Donnchad a brathair do
marbad d’Feruib Ruis & Mudorn Maighen & do thionoil morshluagh
do sharugud na naem. ‘Na sáraigh sinne’ arna naeimh,
‘uair da saraighi tu sinne ni bia cumairce a n-Eirinn’. ‘Do berum-ne
breath Coluim Chille úain’ ar siad. ‘Gebad uaibh’,
ar Donnchad, & ro-aentaighedar araen techt doc[h]um breithe
Colum cille co h-I Coluim cille & isi breth ruc Colum Cille, .i. na
tri fichit ben & na tri fichit fer is ferr do gebthai do lucht an
echta sin do chur a mbél mara & mor-fhairrge & gan a legan
a n-Eirinn co brach aris, & an ferann ar marbad mac righ
Erenn do dhisleghadh do Dia & do Padraig, & tangadur dias
daltadh do Cholum chille le fiadnuse na breithe co righ Erenn
.i. Sníaghus & mac Níaghus a n-anmanna & ised ro-raidsid:
‘curter lucht an echta a craes an c[h]uain & a mbel in mara
morfairsing go nach fes a ndil & adbert [in rí] ag fastogh na
cleirech co tisadh sin sholus shamraid & adubairt an laidh ann:’

Denaid anmain fhoistine     a c[h]leirchi Coluim Chille
cotí inam iumraba     comadh lan-reidh na linne.

Is glas errach oighreta     mor a doineann ’sa treathan
iumdha cetha coimreamra     ann ar in linn-muir leathain.

Mar tíc samrad sir-alaind     cach leis co dedla acianaib
is coimdhe do churchánaibh     snam ar gach sribaill shrianaigh.

Sgeinnid eoin ar innmeraibh     bidh a blath ar gach mbuinne
lingid bric is eignedha     do chlar-bharr gacha tuinne.

Reigleis deirrid diamardha     agum fa gnath doghebaid
a cleirc[h]i ni ceilim-si     mur adeirim-si denaid.

Denaidh.

4. Is ann sin doronsad ceileabrad cain & cainbriathra
do righ Erenn & do maithib Erenn & do chuirsid a curach ar
muir & ar mor-fhairrgi gur at & gur eirigh in gaeth & gur




p. 314.

srengad & gur sir-dibraiged siar-tuaig o Erinn iad gur taisbenad
mór d’ingnad & d’il-c[h]richaib doib. Co facadur oilen fairsing
fír-alaind, & is amlaid do bí & sruth limnur lemnachta ara lár
medhoin an oilein & ro-ibsead digh gacha duine as, & ní fuaradar
nech do aigellad iad san oilen & doronsad an laidh and:

Bendacht ort a inis glan     tucais duin digh dob ingnadh,
adibsem díl ar tarta     do min-sruth ghlan lemnachta.

Alaind do blath fa barr sgoth     alainn do grian fad glan-loch
suairc do naem-threab tall fad’taill     a glas barrghlan bith-alaind.

Damad deoin le righ nimhe     le Mac Muire ingeine
robadh mian linn anadh ort     fad chalad is fad chaem-port.

Ni cedaigther dúin is daigh     aitreabh ar talmain tonnbáin
in ria olc na gleo galach     ise Dia rad robennach.

Bennacht ort.

5. Tiagaid iarsin a craes in c[h]uain cithmoir coimlethain
craesfairsing. Seolaid tri la co n-aidhc[h]i iarsin doib co facadar
oilen uatha & is amlaid dobi ant oilen & crann duillech dosmor
digainn ann & sonnach airgid ar lár medoin in oilein & cora
fhír-eisg a cert-medon na hindse & ba coimeid re colpaigh
mbliadna gach bradan blaith bith-solus ball-c[h]orcra do lingadh
suas risin coraidh. ‘Is derb linn’, ar siad, gurob iad muindter
Dia dorinde an cora ud & caithem ní da hiasg & do badur teora
la & teora aidhchi innti, & adbert an laidh:

Inis raghlan rangamar     nach rangamar riamh roime
aingeal Dé ga dea-coimed     ac forcoimhed a fleighe.

Cora alainn airgidhi     ar lar medhoin na hinnsi
eigne breaca ball-corcra     ag léim as gach ard innti.

A h-uisci sáimh so-milis     a hiasg, a cnuas do-citer
ni faicfeam a hinnsamail     noco roisem an righ-t[h]ech.

A sir-gradh a sír-aitreab     robad mian linn co cinnti
na ceola do c[h]ualamar     is fuaramar san indsi.

6. Is annsin do chuiredar amach a curach caemh-alaind
criad-umha forrsin farrgi tul-guirm taithnemaig taeb-uaine re




p. 315.

fasgnam na fuar-gaithi forgloine co facadur a cinn teora la &
teora n-aidhchi oilen ardghlan inganntach uatha & ba ingnath
aitreabaigh an oilein sin .i. dream dib & cinn cait orra & cuirp
dáine acca & rogab egla mór iad & re hsheolsad re hoirer na
hinnsi amuigh co facadar aen chleirech os eocharbordaibh na
traga taeb-ailli & ro bennaighsid do & ro-fh[i]arfaighsid de cuith
é féin & ca cinel dó. ‘D’ feruib Erenn mhé’ ar an cleirech.
‘Cid fodera annso thú’, ar siad. Furend churaigh tangamar a
hErinn & do thlig in gaeth san oilen so sinn & do chosnamar
leth na hindsi risna caitc[h]ennachaib & is marb lucht an churaigh
sin acht misi amain am aenar & do madh ail lib anmuin farum
do-gebad sib sasadh saerclannda suthain da teora la &
da theora aidhchi do chruithnecht & d’ fiasg & d’ fhín & doronsad
an laidh ann:

Indis duin a shenoir thsruith     can do c[h]inel a c[h]leirig
cred dorad tu cenn a cenn     a comhaitreab na catcend.

Adeirim ribh is ni cél     d’ feruib Erenn mo chinél
inti rom-selb & rom-solam     rom-oiled rom-altromadh.

Foirenn churaigh cumain lem     tangamar a híath n-Eirenn
rot-saeth in curach caem cas     tar an linn-muir lethan glas.

Rom-dhírigh Dia is deimín lem     gusan crich seo na caitcenn
ba hí in-roind sin cogaidh cruaidh     re caitcennaib co n-an buain.

Leth na hindsi thíar is toir     do leigedh duin na deghaidh
marb m’aes cumtha mur nach ceis     roindes ani n-eis [an inis]

Innis.

7. Teora la & teora oidhche dóib annsin faris an cleirech
& ceileabrais cách da chéile díbh iarsin & tiagaid ar in muir
ndomuin ndilennda co cenn caicidhis ar mís, conadh annsin adcunncadur
oilén ele uatha & bili buada bith-alainn ar lár
medhoin in oilein & cris airgid aeingil uíme & duillenn órdha
fair & rolethnaigh a barr tar an oilén uile ar gach leith, & gach




p. 316.

gesga & gach gég de fa lan d’énaib ailli aíngleagha co n-eitib
airgid & co n-ochtaib óir, & cathair caem comhdlutha ag leith
in chroinn & én ard mor uchtlethan ingantach co cenn óir
forloisgi air & ised ro canadh int én sin o madain co medon laí
.i. tinnramh an betha re n-innsin & re tuismeadh na ndul & o
medhon lae co teirt ised rocanadh sgela geinemhna Crist & a
baistedha & a adlaici & a eisirgi & o theirt co hespartain ised
rocanadh sgela borrfadhacha bith-uathbasacha bracha & an laí
díregra deighenaigh & íntan dochluindis na heóin ele sin ro
chrothaidis a n-eitedha co mbidis cetha falcmara fola as a
n-eitib sís sechtair ag cloistecht na scel n-adhuadhmur n-anaithnidh
sin.

8. Iar sin tra do-thuit a suan & a codlad orra ag
eistecht re ceol na n-en sin uair fodhrach fír-bind a canadh int
én sin & na heoin ailli il-chrothacha ele do gesgaib & do ghlangégaibh
an chroinn. Iar sin tra domusgladur na cleirigh asa
codlad & do leigeadar na heoin duillenn ordha cuca don chrann
& fa samhalta re seithe shen-tairbh ar leithi hi & ar lán-meid
na duillenn & adbert int én: ‘beridh sin libh co haltóir Choluim
Chille d’foillsiughad & d’fianaisiughad na mírbailedh so’: & adbert
an laidh ann:

Beirid lib in duillenn so     a c[h]leirc[h]i blaithi binne
d’foillsigad ar mírbuili     co haltoir Choluim Chille.

A cantain na sgela sain     do cluinti a aés cumta
ar an mbili mbuadha-sa     biad-sa gan aés gan urchra.

Ar amus bar tigherna     Colum Cille na ceilid
sgela imdha ilarrdha     inganta an bhracha berid.

Berid.

9. Iar sin do eirgidar na cleirig as a suan & docuadur
’na curach & ní fhacadar in crann na’nt én & do gabadur ac
taistel in mara cithmoir coimlethain co facadair (sic) oilén
aluind ele uatha & croinn duillecha do[s]mora dathaille ann &




p. 317.

mil ímdha ac snoighi sís ris na crannaib & loch linn-glan lán-alaind
a medon na h-indsi guna grianan gloinighi do margairib
& do legaibh logmura & do luibhi baladh-mora in betha & daine
ardmora inganntacha innti co comaib imdroma each & co cennaib
con & co corpaib daine. Tangadur dochum na hinnsi & rogab
egla adbulmór iad-san roim na sluagaib imda anaithnidi adcunncadur
gur leigedar an curach re taeb na hindsi co facadur
drissi imdha & muinedha na hinnsi lán do smeraibh & d’airnedhaib
& do gach cnuasach gur gab mían iad-san uime & dogabsad ac
tocait[h]em an toraidh. Nir cian doibh mur sin co facadur
senoir fír-álainn foltcaem cuca & casair fhind uime & bennaighes
tre n-a thengaid fein doib-sen & adbert ríu anadh aigi teora lá
& teora aidhci & doronsad caine comraidh re ceile & dochuadar
iarsin chum a curaigh & doronsad an laidh ann:

Suairc in ínis rangamar     imdha a cnuas is a caingen
oilén buadhach bithsolus     a mbí timthirecht aingeal.

Dobadh ait ler n-aigned-ne     beth isinn inis ball-gloin
beth co buan ga caidreb-si     ag tuar nime dar n-anmain.

Maith ant inadh foistine     do neoch do bíadh co sadhail
suairc ant inadh oilithre     maisech ant inadh crabaidh.

Colum cille ar tigherna     ní bi se fann co fuachda
cleirech seghdha soidhealbach     do beir sinne co s[u]arca.

Suairc.

10. Iarsin tra docuadur tar muincinn in mara gan anadh
gan fhuirech gan édanacht gur tuit a sorrt[h]aim suain & sírc[h]odalta
orra le h-imarcraidh anroigh an mara gurub e ni
rodhuisig iad fuaim tuinde re tír co facadur oilén suthain síralaind
& meithlecha mora ac buain ann do dhainib dubh-grana
do-dhelbhacha co cennaib mucc orra & gu corpaibh daine & do
chunncadur in curach da soighin & ro-fhagsad a n-oibhrecha &
tangadur co h-oirer na traga & rogabsad ga tealgadh do morliagaibh
in mara & do clochuib chomh-chruinne (sic) na caemthraga
gur thilgsid amach fon fairrgi in curach & ro-lensad
coruige a suilibh isin fairrgi iad. Is ann ro-fhiarfoigedar muinnter
Choluim Chille scela dib ca cínel doib. ‘Do sil Caidhín colaigh
duind’, ar siad & ni fuil aitreab ele aguinn acht beth sa muir




p. 318.

seo & na tigidh-si innti uair ni cubaidh a n-enbaile sinn &
doronsad in laidh ann:

A muindter Choluim Chille     da foghnann a fírinne
fagbaid an tulaig atam     uair ni cubaidh ar comradh.

Ar cínel daibh na deghaidh     do cloinn Caidhín imnegaidh
a si ar n-aitreab in muir mor     nochan faicear ar n-urmor.

Is againd ata in gach tan     int oilen so ga aitreab.
na tigidh oruinn ale     a muinnter Coluim Cille.

A.

11. Ro-fhagsad int oilén & tangadur tar an muir n-anfhosaid
n-an-mín & tar tonnaib diregra na dileann & robadur co tuirseach
trua-neimelach & ro-caiedar frasa dichra dera & robadur ag
atach Choluim Chille co minic & ag sir-gabail a salm. Amal
robadur ann co facadur ínis uatha & do chualadar longaire &
longredan ban & macraidhe & maethoglach ac sianad sírbind &
isedh ro candaís.

Sinne     da[r]-faesum (?) Mic Mure
tuc ann foghnamh do co bínn     in cein rabham ann.

‘Canaidh dhuind sin, a mhna’, ar na cleirigh, uair isé
ceol ban Erenn do chanadur. Iarsin tra ro-chanádur na mna ceol
daib. ‘Tigidh linn’ ar na mna, ‘do agallaím righ an oiléin’, &
docuadar leis na mnaib. Fiarfaighis in rí dibh ca can doib & cuith a
cinel & cia hiad féin. ‘Muinnter Choluim Chille sinn’, ar siad, ‘& a
hEirinn tangamar’. ‘In fedabair’, ar in rí, ‘ca lín do macuibh [beo]
do Domnall mac Aedha mic Ainmirech’. ‘Is beo anois aen mac
aigi .i. Donnchad, & ro-marbsat Fir Rois & Mudhorn Maighen in
mac ele dibh .i. Fiacha, & ba hinmain an lucht sin .i. Diarmoid
& Oilill & on lo ro-tilgedh ar in muir iad ni fes a ndil o thoin
alle.’ ‘Is fír sin a cleirchi’ ar an rí, ‘& is [s]inne in lucht
sin, & atamuid annso gan aes, gan urchra o thoin & bemid no
go ti Elí & Énog do chat[h]ugudh re hAnticrist, & mar aen riu
dogenum ar mbeathachadh uair is annsan oilén so bíd, & da
roisti-si co hErinn innisid ar sgelai-ne doibh; & atait da loch
isin oilén so .i. loch teinedh & loch uisci & mina beth Padraic &
Martain do roised gach loch dib tar Eirinn’. ‘Truagh’, ar na
cleirigh nach faicmíd Elí & Enóg co n-aiglímis. Ní faicfi iad
no co tisad do cathughudh re hAnticrist n-ard n-uaibrech




p. 319.

n-allata. Is iad sin (sic) do fhobradar na cleirigh imthecht.
‘Anaidh ann so’, ar an rí, ‘d’entaibh rinne uair ni fuaramar o
thangamar a h-Eirinn ní is gairdi linn na bur comraid-si’ &
gidhedh nír faemsad na cleirigh anmain, & dochuadur ’na curach
& ro-eirigh an fairgi ’na mull-scoidib móra míc[h]iallaighi orra &
is [s]uaill nar fhag síad a n-anmain d’ecla in mara & d’uathfas
na fairrgi & adbert in laidh ann:

Guidhim rí na righ     do laí an duillind duind
guidhim Muire ogh     nacham-cuire ar cul.

Guidhim Petur & Pól     fa n-ar legan slán
guidhim ilar naem     gurub siubhal slán.

Guidhim Padraic naem     nacham-saraighi shín
guidhim Finntan fíal     co finntar ar ndíl.

Colum cille cáidh     ar colum ’gar ndín,
guidhim Ísa án     guid[h]im Rí na righ.

12. Robadur co fada trath gan tír gan talamh d’fhaicsin
co facadur oilén uatha & aen tegh adhbul-mor ann & ced dorus
fair & altoir gach aen dorais dib & fer graidh ag idhbairt cuirp
Crist os gach altoir & do ticdís lucht gacha tighi uili d’aenlaim
cum gach aithfrinn dibh & do bi lucht imcosnum ann & ní fédadais
gail na gaisged do denum for lucht an oiléin & ni fhedadais longa
na laidhenga techt san oilén.

Ocus dochuadur na cleirigh astegh ann & dochanadh fircáin
failti friu ann. Nír cian doibh mur sin co facadur cochall
ordaighe aga legan ar lár ’na fiadhnuse & nir gabh cleirech dib
seoch a cheile hé uair ní fes doib cia dib da tugadh hé & ised
doronsad uili a thabairt do muindter Choluim Chille & dobadus
co subhach rompa co cenn teora la & teora oidhche & rogabsad
lamh ar imthecht chum a curaidh & dorónsad an laidh ann:

Is alaind an indsi seo     mogenar oiltur innti
is imda cleirech caithbind     ac denum aithfrinn innte.

Imdha altoir oraidhe     co n-a coilech oirbuidhi
ar urlar gach en tighe     ac adhmoladh Mic Muire.




p. 320.

Is alaind an cochall-sa     do deonaidh dhuind Rí nemdha
d’ar síl bá séd sochair seo     can cobhur ar ar menma.

Co naemthreab ar tigerna     Coluim Chille da ait[h]ris
co h-I cloigbinn caitheallta     doba ferr linn co ndechmais.

Iar sin tra do curedar a curach amach ar drumla na
dilenn & ro-gabsad ag sir-imrab co sanntach. Sechtmuin doibh
ar muir co facadur hI Coluim Cille uatha & rogabsad cuan &
caladhport innti, & do innsidar do Cholum Chille scela a n-echtra
& a n-ínganta o thus co deredh, & mairidh in duillenn sin & an
cochall ar altoir Choluim Chille. Conadh merugad cleirech
Coluim Chille ainm an sgeoil sin [et is sgeol mi-tharbhach gan
chontabairt]



© 2008 Thesaurus Linguae Hibernicae

Close this window