Available only for academic teaching and research provided that this header is included in its entirety with any copy distributed. This edition may not be reproduced or used elsewhere without the explicit permission of the TLH project. For enquiries, please contact us.
Due to current browser limitations, certain characters in printed editions may not always be similarly displayed in the electronic version. In such cases, the following representations have been chosen for display purposes:
TLH has not made any alterations to the text of the printed edition.
This text has not been normalised.
Quotation marks enclosing direct speech, whether single or double in the printed source, are encoded in TLH with the <q> tag. The same tag is also used in situations where direct speech has not been explicitly marked by the use of quotation marks.
End-of-line hyphenation of the printed edition has not been retained, and wherever a page-break occurs in the midst of a hyphenated word, the break is marked after the end of the hyphenated word.
BÁTAR húi Néill fecht and i mMaig Breg i n-imaccalaim i
n-aimsir Diarmata meic Fergusa Cerbaill, & ba hed imráids
ba mór leo do thír aurland Temrach .i. maigen i mbátar
for cech leath, & imráids
dímáin leo in cutruma sin do &fdot;erond occaib cen tech cen trebad
fair, & cen &fdot;ogn
fuilai&ndot;g fer nÉirend & a mbiad co cend
i cind
fleith la Diarmait mac Cerbaill. Ni théiged rí cen rígain ná
ségaind cen ban⋅égaind ná féndid cen il-íaraind ná midlach cen
drúithsig ná brígiu cen bantuilc ná gilla cen lennait ná hingen
cen lendán ná duine cen dán.
Nochóraigdis and ind ríg & ind ollamain im Diarmait mac
Cerbaill .i. na ríg & na hollamain aróen, na fíanna & na díbercae
immalle. In gillanraid & ind ingenrad & int áes báeth borrfadach
isna himdadhaib im na doirse, & doratad a chuit chóir do cechóen
díb .i. mínmesraid & daim & tuircc & tinni do ríghaib & do ollamnaib
& do sruithib slánaib sochenélachaib fer nÉrend olchena, rechtairi
& banrechtairi ic roind & ic dáil dóib side. Feóil derg dano do beraib
íaraind & fírbrocóit & núa corma & assen do fíandaib & díbergachaib,
& druith & deogbairi ic roind & ic dáil dóib. Cend-chossach
and dano & imchosail cecha hindile do aradhaib & do oblóraib
& da drabarslúag & da dáescordáinib, & araid dano & oblóre &
dorrsaidi oc roind & dáil dóib. Feóil láeg and dano & úan &
orcc & in sechtmad dál riamid an-echtair do gillanraid & do ingenraid
dáig nosoerfeted a medar eated ocus nobíd a n-ortán ica n-idnaidi.
Sóeramais & banamais ic roind & ic dáil dóib.
Rohirfúacrad iarum for maithib Érend tíachtain dochum
na fleidi do thig Themra co Diarmaid mac Cerbaill. Et roráids
nád caithfitis feis Temra co rochindtea dóib suidigud tellaig Temra,
indus robói rempo & nobiad ina ndiaig co bráth. & roráids
Diarmaid an aithisc hí sin. & adrubairt Diarmait riu-seom nárbo
chóir a rád fris tellach Temra do chomroind cen chomairle fri
Cendfáelad mac Scandláin meic Fingin .i. cend Érind & comarba
Pátraig nó re Fíachraig mac na druinigi. Ettha úadib-seom iarum
for cend Fíachrach meic Colmáin meic Eogain & dobreth chucu
dia cobair, a robdar úaite a n-éolaig, & robdar ile a n-anéolaich,
& robdar ili a n-imarbága, & robdar imdae a cesta.
Dorocht chucu iarum Fíachra, & adbertadar ris a cétna .i.
tellach Temra do chomroind dóib, & atbert friu ná bérad breth
forsin caingin sin dóib
neich bid éolchu & bid síne andás. Ca hairm a fuil sidi,
arsiad?
Ní
arse. .i. Cenfáelad mac Ailella meic Muiredaich meic
for sé,
Eogain meic Néill, is asa chind sdo comgned a hinchind
olse.
dermait i cath Muigi Rath .i. conid cumain leis cach ní rochúala
do senchas hÉrend o ⋅in alle cosinndiu. Is cóir cid hé thí do bar
&ndot;-
Docuas iarum úadib-seom ar cend Chind&fdot;áel
s
Cendfáelad friu, Ni dú dúibsi,
arse, anní sin do rád frimsa heret
bete ar cóic sinser huile for hÉrind.Ca hairm dano itát s
for fir hÉrind. Ní
olse. Finchad a Fálmaig Láigen
& Cú alad a Crúachain
mac Dega a cúiced fer Olnegmacht, Túan mac Cairill ó Ultaib,
is és
Docuas úadib di
co Temair, & doráidset riu a cétna .i. co rocomroinddis dóib tellach
ocus ba hed roráidset, ní bo dú dóib Temair cona tellach do chomroind
heret nobeith a sindser & a n-aiti diblínaib in nHérind re
dáil an-echtair. Cá hairm itá side di
ar fir hÉrind. Ní
arsiad:
Fintan mac Bóchrai meic Betha meic Náei.
Bái ac Dún
Tulcha i Cíarraigi Luachrai.
Dochoid iarum Berrán gilla Chind&fdot;áelad húaidib ar cend
&Fdot;indtain co Dún Tulchai re Luachair Deadaid aníar. Ocus
roráid a teachtairecht ris. Dodeachaid lais iarum Findtan do
Themraig. Ocus isé lín tánic, ocht mbuidne déc .i.
reme &
uile .i. meic & húi & íarmái & indái dó in lucht sin.
Roferad fáilti mór re Findtan i tig midchuarta, & robo fáilid
re cách a ríachtain do cloistin a bríathar & a senchasa. & atrachtatar
remi huile, & roráidset ris suidi hi cathair brethema
adrubairt Findtan friu nocho ragad inti co fesad a chest. &
roráid dinocho riccid a lles lúathgair do chor immum-sa,
ar Fintan,
ar is tairise lim chena for fáilte amal is tairise do cach mac a bume,
& isí iarum,mo buime-sea, in indsi-sea itáthai-si .i.
Ocus conid andsin
hÉri, & is hí a glún gnáthach na hindsi-sea, in tulach-sa itáthai-si .i.
Temair. Isé di
inna hindsi-sea, isé foramroerlongair ó dílind cusandiu. Ocus
am éolach ina fesaib & ina táintib & ina
tochmorcaib do neoch dorónad díb ó dílind ille.
doroindi in láid:
Is maith sin, a &Fdot;intain,
arsiad. Is ferrde dún cech follug
doberum fort, ocus is maith lind a &fdot;is úait caidi tairisiu do chuimne
fén.Ní
olse. Lod-sa láa tría fid a nÍar-Mumain
tíar. Dobiur lim cóer ndeirg do ibur
mo lis & ásais and co mbad comard fria fer. Nosberim-sa asin
lubgurt iarum ocus nosclandaigim forsin faithchi mo lis
ceanai, ocus fásais for lár na faithchi sin co namtallad-sa c
láech fo dibli, & co namdítned ar gáith & ar &fdot;lechad & fúacht & tes.
Roairis & roairis mo ibar co ’matormolt dúind, co rolá a
duillebar de ar chríne. Antan iarum tallus mo chéill dia thorbu
dam chena, dochuas limsa chuici co roleoad dia bun, & co
ndernait limsa de
&
uile diblínaib. Roairisius-
ocom co torchradar a circla díb ar c
roaitherechtha uili limsa co ná ticed acht ían asin dabaig
& drolmach asan ían & muidi asin drolmaig & cilarn asin muide
& milan asin chilarn & metar asin milan.
Día uilichumachtach nacon &fdot;etar-sa ca hairm i fail an i
sin iarna scíth lim ar c
At arrsaig si
ol Diarmaid. Is tíachtain tar breith
senórach tíachtain tar do breith. Ocus is aire siu diIs fír ém,
olse, am éolach in cech breithemnos fírén dorónad ó
Conid andsin doroindi in láid seo:
thosuch domuin cosinn
Maith sin, a &Fdot;indtain,
arsiad, is ferrdi dún do thíachtain
do thurim ⋅eanchasa hÉrend.Am mebrach-sa ém,
ollse, i
sreathaib senchusa hÉ
indus bether indti béos co bráth.C
arsiad, can as rothucais-seo
sin, & cid as neasom diar cobair-ne den t⋅encha
imráidim im suidigud tellaich Themrach?Ni
ar Fintan.
Indisfet-sa dúibse colléc ní deside
:
Bámar-ni feacht
Begeclach im ríg nErend. Láa n-and dúin isin dáil sin iarum
co n-acamar in scál&fdot;er mór cáin cumachtach chucaind aníar la
fuinead &ndot;g
fri fid máel a dá gúaland, ecnach nem & grían fo gabal ara &fdot;ot
& ara cháime. Fíal étrocht glainidi imme amal étach línda
lígda. Dá máelasa imma chosaib & ní feas cía luib dia rabadar.
Mo&ndot;g legta órbuidi fochas fair co clár a dá leas. Taibli lecda
inna láim cli, cróeb co trí toirthib ina láim deis, itté trí toraid
robádar fuirre, cnóe & ubla & dercain
na hairechtai & a c
ria ais, co n-ebairt fer úaindi fris, Tadall lat,
arse, co roaicilli
Frisrogart-som co n-érbairt,
in ríg .i. Conaing mBececlach.Cid is ailicc dúib húam,
arse? Co fesamar úait,
arsiat, can
dodeachaid & cid thége & caidi th’ainm & caidi do slon
Dodechaid-sa ém,
arse, ó fuined & tégim do thurgbáill,
& isé m’ainm Tré&fdot;uilngid Tre-eochair.Cid diatá duit-seo int ainm
arsiat?
hí sein,Ní
arse. Dáig is mé immofoilnge turcbáil
&ndot;gOcus cid dodtuc dond fuiniud mas oc turcbáil
bí?Ní
arse. Fer imrinodair .i. rocrochad le hIúdaidib
indiu, rochechaing iarum tairsiu taréis in gníma, & ní rothaitne
friu, et is
andsin rofoillsiged dam, & ó ro&fdot;etar cindus tíri dar-si fuiniud co
rochtus iarum inis nGlúairi iar nIrr
sein síar, ar ised
darsa turcbháill pardhus Ádhaim.
Abraid-si iarum,
arse, can bar cenél & cuin dodechaidbar
isin indsi-se.Ní
ar Conaing Bececlach. De cloind Míl
Esp
N
chuiriud Foraind ríg Eigipte. Nél mac Féniusa & Góedel Glas
roptar hé ar tóisich airet bámar theas. Conid de dogarar díndi
Féne ó Fénius .i. Féne, & Gáeidel ’ga rád
adbert
Scota di
mac Féniusa ar ndul i nEigept. Conid hí ar senm
conid húaidi di
Isind aidchi iarum, arse, i n
dia ndechadar cosaib tirmaib tria Muir Rúaidh la prímthóisech
túaithi Dé .i. la Moyse mac Ambra, & dia robáidhedh Foran
⋅lúag issin muir sin ic fastadh
dodechaid ar senathair-ne iarum la hEigeptacdai for íarraid
túaithi Dé, atraigsetar ferg &Fdot;oraind friu dia tors
cid intan ná torsed Forand chucu atraig
ndóerad am
isind ai
Mara Rúaid aran aicen nemforcennach & timchell domhain fo
thúaith síar sech slébe Cucais sech Scithia sech India dar mu
and .i. Muir Chaisp, darna Gáethlaigib Meotacdai sech Eoraip
anairr-deas síar-des iar Muir Torrén, lám chlé re hAfraic sech
Columna Hercail co hEspáin, a hEsp
Ocus ind Esp
ar Tréfuilingcade a tír sund?
Ní
ar Conaing, úan fa deas
at
Thuir Breogai
re maccaib Mílead, & is fora slicht dodeachamair-ne inte isind
nómad blí
Cía bar lín-se is
ar Tré&fdot;uilngid: robad maith
limsa for n-aiscin ind-óenbaile.Ní fil ém diar n-úaiti,
ar Conaing,
& mad áil duitsiu atetha sin, acht is dóig lim bid sním leisna
dáini do &fdot;ula&ndot;g-su frisin ré sin.Nocho ba sním,
arse, ar romfiurfusa
bolad ina cróibi-sea fil am’láimh do bhiudh & do dhigh heret
bam béo.
Anais iarum oct
dó frisin ré sin co Temhraigh, & con&fdot;aca uili ind-óenbhaili conid
iarum roróidh-sem riu, Cad iat libse,
arse, ailgi comgni fer nÉreand
i rrígthich Themra, taisfenaid dún.Ní rabadar ém,
arsiad, seanchaidi
farrsaidi o
chucund.Robarbia-si ón húaimse,
arse, rodosuidighiub-sa dúib
sreith seanchusa & ailgi chomgni tellaich Temrach fésin co ceithri
hardaib hEren
n-ainfis do chách.
Tucaid iarum chucam-sa mórfesear cecha hairdi i nÉirind
do neoch is mó ergna díb & is mó gáes & glicus béos & seanchaidi
ind ríg fadesin fileat for tellach Temrach, ar is ceathar-aird as
chóir chum &fdot;odail na Temrach & a comgni, co ruca cech mórfeisiur
díb a chuit chóir dona hailgib comgni sin thellaich Themra.
Roaicellastar iarum for leith na seanchaidi sin co n-érbairt
friu ailgi comgne cecha harda dond hÉrind. Acus is iarsin
iarum adbert-som risin ríg .i. re Conaing, Tairr-siu,
arse, fén i
Roindis iarum doridisi dóib uili i
fechtus-sa for leith, co n-éiciu
immut co fodailseam-ni hÉrind indus rosndlumus dona ceithri
móirfeisir feassaraib chucut.
coitciund, & is rimsa, ar Fintan, rohérbad ar eisnéis & a
acallaim fíad int ⋅lúag, ar is misi seanchaidh bad siniu fúair ara
chind i nHér
& robo m’óenur inti iar &ndot;dílind co cean
ó sin cosin lá-sa i tánic Tré&fdot;uilngid dond oirecht-sa Conaing Bececl
conid ó sin ro&fdot;iarfaid Tréfu
A Findtain,
arse, & Éri cía gabad ca rabad inde?
Ní
ar Fintan, Íaruss fis. tuad
teissIs fír ém, a Findtain,
ar Tré&fdot;uil
Is amlaid robái & bias co bráth béos, .i.
A fis, a for
comgne, a cómairle, a scéla, a seanchasa, a sos, a sodelb, a sulbairi,
a háine, a himdercadh, a gart, a himed, a hindmus asa híarthur
aníar.’
Can as aidi?
bar in slúag. Ní
arse. A hÁe, a hUmull, a
hAid
a Bagnu, a Cera, a Corund, a Cruachain, a hIrrus, a hImga, a
hImgan, a Tarbgu, a Teidmmu, a Tulchaib, a Muaid, a Muirisc,
a Meada, a Maigib .i. et
a Maenmaig, a Maig Luirg, a Maig Ene, a hAraind, a hAigliu,
a hAirtiuch.
A catha,
arse, & a comrama, a dúiri, a drobela, a
drenna, a díumasa, a dímáine, a húaill, a hallud, a hindsaigthi,
a crúas, a coicthi, a Can a
ar in sluag. Ní
A lLiu, a lLurg, a lLothur, a Callaind, a Fearnmaig, a Fidhgha,
a Sruib Bruin, a Bern
hIrgull, a Airmmuch, a Glennaib, a Geraib, a Gabur, a hEamain,
a hAiliuch, a hImc
A bláth di
arse, & a beathamnass, a ceasa, a cosnuma,
a cleas n-airm, a noethaighi, a halle, a hingantai, a sobés, a
sochostud, a háinis, a himid, a horddan, a tráchta, a turcharthi,
a tegloch
sítai, a bri(t)graighi, a bre
anoir.Can as suide?
ar in sluag. Ní
olse.
A Fethuch, a Fothnu, a hInrechtro, a Mugno, a Biliu,
a Bairniu, a B
Leib, a lLiniu, a Laithirni, a Cuib, a Cúailgiu, a Cind Chon,
a Maig Roth, a Maig Inis, a Muig Muirthemne.
A hesa, a hóenaigi, a donda, a derga, a súithi, a cruithnecht,
a céolchairecht, a bindis, a hairfideadh, a hecna, a hairmitniu,
a séis, a foglaim, a foirceatul, a fiansa, a fidchelacht, a déne,
a díscere, a filidecht, a fechemnus, a féle, a forus, a tascor, a
torthaigi asa descert andeas.Can as suidi?
arsiat. Ní
ar TréfuilA Mairg, a Maistin, a Raighniu, a Rúirind, a Gabair, a Gabran,
a Clíu, a Cláiriu, a Femhniudh, a Faifaiu, a Bregon, a Barcaib,
a Cind Chailli, a Clériu, a Cermnu, a Raithlind, a Gleannamain,
a Gobair, a Lúachair, a Labraind, a Loch Léin, a Loch Lugdach,
a Loch Daimdeirg, a Cathair Chonrái, a Cathair Cairbri, a Cathair
Ulad, a Dún Bindi, a Dún Cháin, a Dún Tulcha, a Fertae, a
Feoraind, a Fiandaind.
A rrígi, u
a co&ndot;gbála, a fuilngeda, a forrána, a cathaigi, a cairpthigi, a fiandus,
a flaithemnas, a hardrigi, a hollamnas, a mid, a maithiuss, a ciurm,
a clothaigi, a rroblad, a rathmaire, asa meadón.Can as suidi?
arsiat. Ní
ar TréfuilA Midiu, a Biliu, a Bethriu, a Bruidin, a Colbu
a Sláine, a Cnu, a Cernu, a Cenandus, a Brí Scáil, a Brí Graigi,
a Brí meic Thaidg, a Brí Foibri, a Brí Díli, a Brí Fremhaindi,
a Temair, a Teathfa, a Teamair Broga Niad
f
Fácbais iarum Tré&fdot;uil
n-ordug
inna láim oc Fintan mac Bóchra
in robo dóig leis a nn-ás i nHér
cóeraib sin: Bili Tortan, & Eó Rosa, Eó Mugna & Cróeb Daithi
& Bili nUissn
&fdot;eraib hÉr
ria lind. Ó roairig iarum Findtan a sentaith fén & sentaith
na mbili is and doróne in láid:
Doróne iarum in láid sin, & roairis re sloind senchasa do
&fdot;eraib hÉrind béos
m
Aililla & fer nÉrenn ar chena do brith breithi dóib im suidig
tella bith am
ar Findtan, ní thargom tara n-ordug
Tre-eoch
Tángadar iarsein mathi hÉren
t
di arailiu i mmulluch Usnig. Ocus rosuigid ina fíadnaisi lia
cloichi cóic-druimneach i fír-mullach Uisnig. Ocus dobert drumain
de fri cech cóiced in-nHérind, ar is amlaid atá Temair & hUisnech
i nHeri
forrach and .i. i
Fintan in láid so iar córug
Roforgell tra andsin Fintan conid cóir gabáil cóic cóicead
hÉrend a Temraich & a hUissn
cech cóiced i n-Hérind. Celebrais iarum andsein Fintan do feraib
Hér
dofánic iarum faindi dó & dorigne in láidh-sea :
Ro&ndot;gab tra mifrigi móir ó’dchondairc airrdena éca do
thuideacht chuice, & ó rofidir corbo mithigh re Día a bás-som do
thuidecht cen clóemclodh ndelba dó ó sin imach, conid andsen
doroindi-seom in láid-sea:
Roforbastair tra Fintan a beathaid & ⋅áegul fon indus
sin, & dofarraid aithrighi & rochaith comaind & sacarbaigg do
láim eps
spirat Pátraic & Brigde co rabatar a fíadnaisi a éitsechta. Is
indemin im
chorp chollaigi rucad i nnach ndíamair ndíada amail rucad Ele
& Enócc i pard
sáeg
meic Annida meic Caim meic Náe meic Laimiach.
Lamiach, nō Bec mac Dead Hēriu cia gabad, cia rabad indi?
ar Cennfāelad.
Nī hansa,
ar Fintan. Iar
des
A fis, a &fdot;orus, a f
brithemnus, a senchas, a soinscni, a sōere, a ssaidbri, a saigt
basa iart
fileda f
teinm lāida & dīcetal di cennaib coll, co ndēntais a brit
bronnsa hetha nobCan assa iarthur?
ar Cennfaelad, ass amram f
Nī hansa,
ar Fintan. A Corond, a Cero, a Crūachnu, a hUmull,
a hEbu, a a hAidniu, a Māenmaig, a Muiriusc, a Aiu, a Tennmaig,
a Tedmniu, a Telcaig, a Tarbgu, a Bairinn, a Bagnu, a Brud, a
Bairreme
Slechtuib, a Scetniu, a hAichiu, a hEtarchu, a Rian, a Lurg, a
Luadat, a Muccus, a Trebniu, a Tureduib.
A catha, a congala, a duirre, a drobeala, a dlutha, a donala,
a debthu, a diubarta, a diummus, a dogaillse, a dúnne, a dúrc
a hāer, a taisc, a ēcnach, a fianna fuilechda fonecdis iltūatha
ria n-aidche agaig assiCan assa tūasciurt as tressiu dob
Nī
ar Fintan.
hansa,A Bernus, a Gull, a hA
a Maig Ítha, a Maig Ene, a Maig Tēcht, a Maig Dula, a Maig Glas,
a Fanat, a Sathraib, a Sa(i)ltriu, a hArdaib, a hOsreniu, a hArd
Corann, a Lochdruim, a Cairthriunn, a Conluan, a Rēdib, a Rigdonn,
a Lethir, a Luglaig, a Lurg, a Lemain, a Gobair, a hEmain, a
hImclāriu, a hAiliuch.
A hana, a himmed, a blātha, a bēta, a ceis, a cosnuma,
a hairberta, a halgassa, a dāma, a tairchoirthe, a tairscorthe, a hōr,
a rīgc
hairthiur fofertais a tnūtha, dosaigtis a ndīre air bētaib nUl
n-amnas n-alachtach.Can assa hairthiur as tictis a mbassa, assa saigtis a halgassa?
Nī hansa,
ar Fintan. A Sebniu, a Latharnu, a hElliu,
a Moernaib, a mMaigib, a Lochaib, a Lethrannaib, a Maig Roscart,
a Maiginis, a Bairniu, a Bairchiu, a Breonu, a Cuim, a Cūalgniu,
a Colpt
A suithe, a sāma, a sāthaile, a rīarra, a hāine, a hesnada,
a duchne, a doieda, a dīberga, a dāna, a dūana, a binniusa, a cētla,
a clesamnact, a druine, a datha, a dageurrud, a ssa
a cruithnecht, a hargat, a huma, a hibar, a hētach. Assa desciurt
ticdis do c
tlachta āilde ildath condafoim a flaith ca
medracha ara mesce mell.Can assa desciurt tictis a ndrēchta togai, a met
congrimma?Nī hansa. A Temair, a Turbi, a Rāirinn, a Rechtaib, a Roigniu, a
Femun, a Finniu, a Fidgrinn, a Clūi, a Cūalaind, a Clāriu, a Cuirriuch,
a Cuíí, a Cermno, a Mairc, a Mossad, a Midgniu, a hĀniu, a hEchon,
a Elliuch, a Rossad, a Cond, a Libriu, a Lūachair, a Ladraind,
a Būi, a Bērriu, a Bristene.
A hordan, a hollomnas, a flathius, a forrame, a fessa, a
foressa, a hōenaige, a hairdarcus, a clūim, a carpat. Assa medōn
foferta forbartai nert naus a flatha fondaimtis a iltūatha Ērenn.Can assuide?
Ní hansa. A hUisniuch, a Assul, a
Telchaibh, a Tlachtga, a Blemmo, a Bethri, a Cuircniu, a Brudin,
a Bri hĒli, a Maig Era, a Maig Lege, a Lēnaib, a Lūachmaig, a
Loegellaib, a Cuim, a Codul, a Collamair, a Maig Tailten, a Biliu,
a Fremuin, a Slemuin, a hEd, a hAirceltraibh.
Heriu cia g
ar Ceanfaol
Ni
ar Finntan. Iarr
teasus flaith.
A fis, a for
a breitheamn
saigtighe ba asa hiartur
nodaneimthegar .i. imbas forosna & tenm laogha & dicetal do
cen
Can asa hiart
ar CendfaolNi
ar Findtan. A
Coran
Maonmaig, a M
a Boirind, a Badna, a Berramain.
[breaks off].